Autor: Marcin Pioch
W erze, gdy technologia i cyfrowa komunikacja zdominowały niemal każdy aspekt naszego życia, pojęcie dostępności staje się nie tylko modnym hasłem, ale również koniecznością. W coraz bardziej zglobalizowanym świecie, gdzie bariery geograficzne zanikają, inne bariery – te technologiczne i komunikacyjne – nabierają znaczenia. Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jak osoby niewidome przeglądają strony internetowe? Albo jak osoby z zaburzeniami ruchowymi nawigują przez złożone aplikacje?
Współczesna era cyfrowa, z jej nieograniczonym dostępem do informacji, edukacji i rozrywki, niestety nie jest równa dla wszystkich. Osoby z niepełnosprawnościami często napotykają bariery, które uniemożliwiają im pełne korzystanie z tego, co Internet ma do zaoferowania. Dlatego też powstał standard WCAG 2.1. Aby zrozumieć jego znaczenie, warto poznać historię, zasady oraz wpływ na tworzenie treści cyfrowych.
Historia i geneza WCAG
WCAG, czyli Web Content Accessibility Guidelines, zostało wprowadzone przez World Wide Web Consortium (W3C). Jest to międzynarodowa organizacja, która od lat zajmuje się tworzeniem standardów dla internetu. Pierwsza wersja wytycznych dostępności, WCAG 1.0, została opublikowana w 1999 roku. Z biegiem czasu, w miarę rozwoju technologii i lepszego zrozumienia potrzeb osób z niepełnosprawnościami, W3C uaktualniło te wytyczne, wprowadzając WCAG 2.0 w 2008 roku, a następnie WCAG 2.1 w 2018 roku. W odpowiedzi na rozwijającą się technologię i potrzeby, organizacja W3C jest w trakcie opracowywania standardów WCAG 2.2, które mają mieć swoją premierę jeszcze w 2023 roku.
Dostępność i wytyczne WCAG 2.1
WCAG 2.1 bazuje na czterech fundamentalnych zasadach, które opierają się na postrzeganiu, operowaniu, zrozumieniu i niezawodności:
Postrzegalność – Użytkownicy muszą być w stanie dostrzec informacje, co obejmuje zapewnienie tekstów alternatywnych dla obrazów, podtytułów dla materiałów wideo i dostosowania treści do czytników ekranu.
Operowalność – Użytkownicy muszą być w stanie interaktywnie korzystać z treści, co oznacza, że wszystkie funkcje strony powinny być dostępne za pomocą klawiatury, a animacje czy przewijające się treści nie powinny powodować problemów.
Zrozumiałość – Treść i interfejs powinny być zrozumiałe. Obejmuje to jasność tekstu, przewidywalność nawigacji oraz odpowiednie sformułowanie informacji zwrotnych (w tym monitów o błędzie).
Kompatybilność (również określana jako solidność) – Treść powinna być prezentowana i działać niezawodnie w różnych technologiach i na różnych urządzeniach, w tym w czytnikach ekranu i poszczególnych przeglądarkach.
Wytyczne WCAG 2.1 są bardzo szczegółowe i obejmują wiele konkretnych zaleceń. Niektóre z tych zaleceń obejmują:
Alternatywne teksty – Każdy obraz powinien mieć odpowiedni tekst zastępczy, który opisuje jego treść. To pomaga osobom niewidomym zrozumieć zawartość grafik.
Struktura i znaczniki – Strona powinna być zbudowana w logiczny sposób, używając odpowiednich znaczników HTML, co ułatwia nawigację osobom korzystającym z czytników ekranu.
Kontrast kolorów – Tekst na stronie powinien być łatwo czytelny, dzięki odpowiedniemu kontrastowi między tekstem a tłem.
Dostępność multimediów – Wideo i audio na stronie powinny być opatrzone napisami i/lub transkrypcjami, co pomaga osobom niesłyszącym lub osobom korzystającym z czytników ekranu.
Dostępność formularzy – Formularze powinny być dostępne za pomocą klawiatury, a także posiadać odpowiednie etykiety i komunikaty błędów, które pomagają użytkownikom w ich wypełnianiu.
Skalowalność i responsywność – Strona powinna być dostosowana do różnych rozmiarów ekranów i urządzeń, co ułatwia korzystanie osobom z różnymi rodzajami sprzętu. Dodatkowo istotnym jest, aby witryna wyświetlała się w odpowiedni sposób niezależnie od orientacji urządzenia.
Szczegółowy opis filarów oraz wytycznych można znaleźć na stronie organizacji W3C – dostępna jest również wersja po polsku opublikowana i aktualizowana przez krakowską Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego.
Dlaczego warto stosować się do WCAG 2.1?
Przede wszystkim, dostępność to kwestia etyczna. Każdy z nas powinien mieć równy i nieskrępowany dostęp do informacji i danych, które oferuje Internet oraz jego zasoby. Współczesny świat cyfrowy staje się coraz bardziej wszechobecny w codziennym życiu ludzi. Stosując się do WCAG 2.1, gwarantujemy, że osoby z różnymi niepełnosprawnościami mają równy dostęp do treści i usług online. Zapewnienie dostępności jest krokiem w stronę społeczeństwa, w którym każdy ma równe szanse na korzystanie z zasobów Internetu.
Poza moralnym imperatywem, stosowanie się do wytycznych niesie za sobą inne wątki:
Ryzyko prawne – W wielu jurysdykcjach istnieją prawa wymagające dostępności cyfrowej. W kwietniu 2019 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych (Dz.U. 2019 poz. 848 z dn. 4.04.2019), która wdrożyła dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2016/2102 w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 327 z 2 grudnia 2016 r.). Zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi w Polsce, możliwe jest karanie podmiotów publicznych za niespełnianie norm wynikających z WCAG.
Wzrost popularności strony – Strony dostępne są bardziej przyjazne dla użytkowników i mogą przyciągnąć większą liczbę odwiedzających. Każdy powinien mieć równy dostęp do informacji, a zapewnienie norm WCAG pozytywnie wpłynie na oglądalność i licznik odsłon witryny.
Pozycjonowanie – Wyszukiwarki, takie jak Google, coraz częściej premiują strony dostępne, co może poprawić widoczność w wynikach wyszukiwania.
WCAG 2.1 to nie tylko techniczny standard, ale przede wszystkim manifest równości. Współczesny świat cyfrowy powinien być dostępny dla wszystkich, bez względu na fizyczne czy intelektualne ograniczenia. Dbając o dostępność naszych treści, tworzymy bardziej przyjazne środowisko dla każdego użytkownika. Podczas gdy technologia będzie nadal ewoluować, a nasze cyfrowe doświadczenia będą się komplikować, standardy takie jak WCAG stają się fundamentem, na którym będziemy budować kolejne etapy rozwoju Internetu. Kluczem do zrozumienia i wdrożenia standardów WCAG jest nie tylko techniczna wiedza, ale także głęboka empatia i zaangażowanie w tworzenie bardziej dostępnego świata informacji.