Autor: Paweł Zdybel
Inicjatywy studenckie to nieodłączny element życia studenckiego. Większość studentów zmienia swoje miejsca zamieszkania, ale również dotychczasowe środowisko, w którym był jeszcze uczniem i mógł liczyć na bezpośrednią pomoc rodziców lub długoletnich znajomych. Nagle staje się dorosłym człowiekiem zdanym tylko na siebie. To właśnie w tym momencie inicjatywy studenckie odgrywają swoją najważniejszą adaptacyjno-integracyjną rolę na uczelni. Niestety organizatorzy takich inicjatyw, którymi są zazwyczaj członkowie samorządów studenckich, niekiedy zapominają o zapewnieniu odpowiednich warunków dla wszystkich potencjalnych uczestników takich inicjatyw.
Organizując inicjatywę studencką, powinniśmy pamiętać o zapewnieniu jej dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Przez dostępność rozumiemy możliwość korzystania przez osoby ze szczególnymi potrzebami z naszej inicjatywy w sposób możliwie pełny, niezakłócony i na równi z innymi uczestnikami.
Zanim jednak przystąpimy do zapewnienia dostępności, musimy pochylić się szczegółowo nad rodzajami niepełnosprawności, z którymi mogą się zmagać osoby uczestniczące w wydarzeniu. Najbardziej oczywistym typem niepełnosprawności, z którym możemy się spotkać, jest niepełnosprawność ruchowa, która przejawia się trudnością z przemieszczaniem lub wiąże się z wykorzystaniem do tego celu specjalistycznego sprzętu, np. wózka. Podczas wydarzeń możemy mieć również do czynienia z osobami, które mają niepełnosprawność narządów wzroku i słuchu, zarówno częściową, jak i całkowitą. Kolejnym typem niepełnosprawności może być niepełnosprawność intelektualna w różnym stopniu zaawansowania. Na wydarzeniach możemy również spotkać się z osobami w zróżnicowanym spektrum autyzmu. Nie są to wszystkie możliwe typy niepełnosprawności, jednak pochylimy się głównie na nich, ze względu na częstotliwość występowania na uczelniach.
W przypadkach osób z niepełnosprawnością ruchową już w momencie przygotowywania zaproszenia na wydarzenie powinniśmy zamieścić rzetelne informacje o możliwych barierach architektonicznych oraz dostępnych rozwiązaniach. Istotnym elementem będzie również poinformowanie osób o wykorzystaniu świateł stroboskopowych, które mogą zwiększyć ryzyko ataków padaczkowych przy chorobach związanych ze zmianami w centralnym układzie nerwowym. Te informacje pomogą podjąć osobie z niepełnosprawnością świadomą decyzję o uczestnictwie w naszej inicjatywie.
Kiedy chcemy dostosować nasze wydarzenie do potrzeb osób z dysfunkcjami narządu wzroku i słuchu, powinniśmy zadbać o różnorodność naszego przekazu. Podczas tworzenia zaproszenia oraz samego trwania wydarzenia wykorzystujmy w miarę naszych możliwości napisy, materiały dźwiękowe, audiodeskrypcję, czy pomoc tłumacza migowego. Dla osób niewidomych bardzo dobrym rozwiązaniem będzie również przygotowanie materiałów dotykowych np..: makiet.
Organizując inicjatywę, dostępną dla osób z różnym poziomem niepełnosprawności intelektualnej, powinniśmy zadbać o łatwą i zrozumiałą formę przekazu zaproszenia. Jeśli mamy taką możliwość, zadbajmy o alternatywną formę komunikacji, np. w formie tablic/materiałów z piktogramami.
Przygotowując się, do zapewnienia komfortowego przebiegu inicjatywy dla osób w spektrum autyzmu, powinniśmy zwrócić uwagę na przygotowanie „przez przewodnika”, który pozwoli zapoznać się osobom ze specjalnymi potrzebami zarówno z miejscem, w którym odbędzie się wydarzenie, jak i samym jego przebiegiem. Dobrą praktyką w tym przypadku będzie przygotowanie również, tzw. bezpiecznych miejsc wyciszenia lub słuchawek wyciszających.
Bez względu na rodzaj organizowanej inicjatywy studenckiej, pierwszym elementem, na który powinniśmy zwrócić uwagę, powinno być miejsce wydarzenia. Podczas jego wyboru powinniśmy uwzględnić jego dostępność (windy, rampy przy schodach), odległość do łazienki przystosowanej do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, ale również łatwość odnalezienia przestrzeni, w której będzie się odbywać.
Podczas przebiegu inicjatyw powinniśmy dysponować asystentami, którzy powinni być przeszkoleni z najważniejszych zasad komunikacji i obsługi odbiorców ze szczególnymi potrzebami. Takie osoby będą w stanie wesprzeć osoby z niepełnosprawnościami w sytuacjach, kiedy nasze przygotowania organizacyjne nie zwalczą wszelkich barier, które mogą napotkać na swojej drodze. Dodatkowym atutem asystenta będzie umiejętność posługiwania się PJM (Polski Język Migowy), SJM (system językowo-migowy) lub SKONG (sposób komunikowania się osób głuchoniewidomych). Dostępność asystentów jest często możliwa poprzez centra wsparcia osób z niepełnosprawnościami działającymi na uczelniach (zapoznaj się z możliwością wykorzystania pomocy takich osób i dostępności wykorzystania specjalistycznego sprzętu na twojej uczelni).
Organizacja inicjatywy studenckiej uwzględniającej dostosowanie jej odbioru przez osoby ze specjalnymi potrzebami jest niemałym wyzwaniem, jednak w sytuacji, kiedy uda nam się to zrobić, osiągniemy nieporównywalny poziom satysfakcji z każdego kolejnego wydarzenia.
Źródła:
- Poradnik dla sektora kultury w zakresie zapewniania dostępności, Warszawa 2021.
- Program Dostępność Plus https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/97063/Program_Dostepnosc_Plus.pdf
- Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2015, nr 5, Zasada równego traktowania – prawo i praktyka, nr 16.
- Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z dnia 19 lipca 2019 r.
- Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli „Realizacja przez uczelnie akademickie i zawodowe obowiązku stworzenia niepełnosprawnym studentom i doktorantom warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych”, nr ewid. 78/2018/p/18/087/LOL.