Autorka: Anastazja Kruchelska
Na świecie jest ponad miliard ludzi, którzy są dotknięci jakąś formą niepełnosprawności. Wśród nich, około 200 milionów osób napotyka trudności w codziennym funkocjonowaniu. Ta liczba będzie tylko wzrastać. Nasze społeczeństwo starzeje się, co powoduje wzrost ryzyka niepełnosprawności w podeszłym wieku, ale nie zapominajmy o coraz częściej występujących chorobach przewlekłych, takich jak: cukrzyca, zaburzenia zdrowia psychicznego lub nowotwory. Wiele osób zapomina także o grupach osób z niepełnosprawnością, która nie ma związku z ruchomością fizyczną np. osoby z niedosłuchem czy osoby niedowidzące. Niestety osoby z niepełnosprawnościami zmagają się z wieloma trudnościami podczas procesu kształcenia przez napotykane bariery, które większości z nas nawet nie przyszłyby na myśl, ze względu na fakt iż są bardzo łatwe do pokonania. W Polsce (stan na rok akademicki 2021/2022) osoby z niepełnosprawnością stanowiły jedynie 1.7% wszystkich studentów.
Powinniśmy zastanowić się, co możemy zrobić, aby pomóc osobom z niepełnosprawnościami uzyskać dostęp do pełnego udziału w procesie kształcenia. Zatem – co możemy zrobić aby ułatwić pozyskiwanie wiedzy na studiach ?
Zacznijmy od osób ze znacznie obniżoną ostrością wzroku lub całkowitym zaburzeniem wzroku.
W kontekście zajęć,wykładów oraz materiałów edukacyjnych możemy zadbać o:
- wyrównywanie tekstu do lewej strony na prezentacji,
- ustawienie odpowiedniego kontrastu,
- wyróżnienie przez odstęp w tekście,
- zapewnienie książek mówionych (audiobooki) lub dotykowych,
- dostęp do powiększalników telewizyjnych lub elektronicznych.
Natomiast w kontekście mobilności i przestrzeni:
- zapewnienie optymalnego oświetlenia i zapobieganie odblaskom,
- łatwy dostęp do pomocy edukacyjnych (ścieżki komunikacyjne),
- oznaczanie szklanych powierzchni,
- dotykowe oznaczanie schodów, drzwi windy,
- powiększone numery oraz napisy na drzwiach,
- unikanie stosowania elementów wystających ze ścian.
A w przypadku osób głuchych lub z niedosłuchem:
- zapewnienie dostępu do obsługi tłumaczeniowej w Polskim Języku Migowym,
- transkrypcje z wykładów lub słyszący asystent prowadzący notatki,
- stosowanie napisów w przypadku nagrań wideo pokazywanych w trakcie zajęć,
- możliwość włączania w proces dydaktyczny osób trzecich (np. tłumaczy języka migowego),
- Udostępnienie zapisu wideo wykładu tłumaczonego na PJM dla osób głuchych
- indywidualne lektoraty z języków obcych,
- prowadzenie zajęć z praktycznej nauki języka polskiego dla osób z dysfunkcją słuchu.
Nie zapominajmy o indywidualizacji przeprowadzania zaliczeń i egzaminów dla osób z niepełnosprawnością. W przypadku osób z zaburzeniami wzroku sytuacja jest prosta do rozwiązania – wystarczy przeprowadzić egzamin ustny. Jednak w przypadku osób z całkowitą głuchotą sprawa się komplikuje. Zasadniczo osoby z wrodzonym ubytkiem słuchu bardzo często nie są biegłe w pisanej polszczyźnie. W wypadku egzaminów pisemnych mogą popełniać błędy gramatyczne lub stylistyczne, które mogłyby zostać odebrane jako brak odpowiedniej wiedzy oraz wpływać na ocenę danego egzaminu. Najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest zapewnienie biegłego tłumacza, który jest zaznajomiony z daną dziedziną i terminologią oraz towarzyszy takiemu studentowi podczas zajęć (opracowanie wspólnych terminologii). Niestety na ten moment jest to rozwiązanie o bardzo małej prawdopodobności przez braki w słownikach PJM słownictwa specjalistycznego, co wiąże się z małą ilością osób głuchych w uczelniach wyższych co powoduje tworzenie się błędnego koła.
Jak można zauważyć, jest dużo bardzo prostych rozwiązań do zastosowania, aby móc ułatwić kształcenie osobom z niepełnosprawnością słuchu lub wzroku. Jednakże pewne rezultaty są wciąż odległe i wiążą się z ogromem pracy i wprowadzeniem wielu zmian uwzględniających duże nakłady finansowe. Najważniejszym aspektem jest otworzenie się na studentów z niepełnosprawnością oraz uświadamienie innych o ich potrzebach.
Źródła:
Magda Lejzerowicz (Wyższa Szkoła Rehabilitacji w Warszawie) :”Osoby niepełnosprawne: dostępność edukacji wyższej”
Emilia Śmiechowska-Petrovskij (Wydział NaukPedagogicznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie): “Wsparcie ucznia niewidomego i słabowidzącego w procesie szkolnej edukacji” https://extranet.who.int/agefriendlyworld/wp-content/uploads/2014/06/WHO-World-Report-on-Disability-Polish.pdf
https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Edukacja%20gluchych.pdf